Ławy fundamentowe: solidny fundament na dobrym gruncie

Wylewane z betonu ławy z wzniesionymi na nich ścianami fundamentowymi, to rozwiązanie najczęściej chyba stosowane dziś w budownictwie jednorodzinnym. Choć można jeszcze spotkać na niektórych budowach ławy budowane z cegieł lub bloczków, to zdecydowanie rzadziej. Ławy wylewane w deskowaniu lub bezpośrednio do gruntu powinny zostać wykonane z dobrej jakości betonu, tym lepszej, im większy ciężar budynku mają utrzymywać i w im trudniejszych warunkach przyjdzie im egzystować (np. wysoki poziom wód gruntowych). W budownictwie jednorodzinnym stosuje się najczęściej beton C12/15 (dawniej B15). Ławy mają na ogół przekrój prostokąta, rzadziej kwadratu o szerokości 60-80 cm i wysokości 30-140 cm, w zależności od poziomu przemarzania gruntu w danej strefie klimatycznej. Zbrojone są zazwyczaj czterema prętami stalowymi. Im większe obciążenia fundamentu i słabsze podłoże, tym większe wymiary ławy. W trudnych warunkach zwiększa się jej wysokość albo szerokość, stosując konstrukcję żelbetową z dodatkowym zbrojeniem poprzecznym.

Inwestorzy budujący dom systemem gospodarczym decydują się często na wznoszenie ław i ścian fundamentowych z pustaków zasypowych układanych na sucho lub murowanych. Podłożem pod taki fundament jest warstwa chudego betonu. Zbrojenie z dwóch prętów o średnicy 12 mm ze stali gładkiej lub żebrowanej powiązanych strzemionami średnicy 6 mm układa się na spodzie oraz wierzchu ławy fundamentowej. Na koniec otwory w pustakach zasypowych wypełnia się betonem lub keramzytobetonem.

Ławy fundamentowe z wzniesionymi na nich ścianami fundamentowymi to najbardziej powszechne rozwiązanie stosowane w tradycyjnym budownictwie jednorodzinnym, w technologii murowanej, wszędzie tam, gdzie podłoże zapewnia odpowiednią nośność. Ze względu na działanie wód gruntowych, nawet występujących okresowo, niezwykle ważne jest zastosowanie hydroizolacji, która ochroni fundament przed niszczeniem.

Fundament pełni rolę podstawy każdego domu przenosząc jego ciężar na grunt. Pod wpływem tego nacisku następuje odkształcenie i zagęszczenie gruntu, aż do momentu osiągnięcia stanu równowagi między obciążeniem a nośnością podłoża.

Podczas budowy, a także w czasie użytkowania obciążenia zwiększają się, powodując osiadanie budynku, ale przy prawidłowo wykonanym fundamencie nie ma to wpływu na stan domu. W budownictwie jednorodzinnym w większości przypadków fundamenty wykonywane są jako bezpośrednie, przenoszące ciężar budynku na grunt przez swoją podstawę. Przy takim sposobie posadowienia następuje zarówno zagęszczenie podłoża pod fundamentem, jak i wypieranie gruntu ku powierzchni.

Zjawisko to obrazuje stąpanie po suchym piasku – pod naciskiem stopy tworzą się wybrzuszenia wokół śladów spowodowane właśnie siłami wypierania. Dlatego głębokość posadowienia domu nie zależy tylko od strefy przemarzania gruntu, ale również zjawisk związanych z jego wypieraniem.

Typowe zagłębienie fundamentu przyjmuje się w granicach 80-120 cm, zależnie od rejonu Polski i związanej z tym spodziewanej głębokości zamarzania gruntu, ale na terenach, gdzie grunt jest piaszczysty, fundament można wykonać płycej.

Również w przypadku planowanego podwyższenia terenu, nie trzeba fundamentu umieszczać tak głęboko w stosunku do istniejącego poziomu gruntu. Zdarzają się jednak sytuacje, gdy posadowienie domu musi być znacznie głębsze ze względu na niską nośność wierzchnich warstw gruntu lub ich niestabilność.