Co to jest dom pasywny?

Obecnie jest on często mylony z budynkiem energooszczędnym, który ma zużywać stosunkowo mało energii na cele grzewcze. I właśnie takie budynki są u nas budowane - dobrze ocieplone i dokładnie wykonane potrafią zużywać tylko 30 kWh/(m2a)). Natomiast dom pasywny, w naszym klimacie, to już co innego. Rekordzista - ma zużywać tylko 1,5 litra oleju opałowego na rok/ na m2powierzchni. Pojęcie domu pasywnego pochodzi z Niemiec, gdzie po raz pierwszy zajęto się problemem opracowania domu, który z założenia będzie zużywał bardzo mało energii. Przyjęto, ze tą graniczną wartością będzie 15 kWh/m2 rok. Powołano też do życia Instytut Domów Pasywnych w Darmstadt, który zajął się promowaniem tego typu budownictwa.

Jakie kryteria powinien spełniać budynek pasywny, dom pasywny:

• bardzo niskie zużycie energii na ogrzewanie. dom pasywny potrzebuje maksymalnie 1,5 l oleju opałowego na m2 na rok (a więc można go nazywać budynkiem 1,5 litrowym). Czyli mieszkanie o powierzchni 100 m2można ogrzać 150 l oleju opałowego w ciągu roku. (Do tego należy doliczyć koszty przygotowania ciepłej wody użytkowej ok. 0,7 l oleju na m2na rok * 100 ml = 70 l);
• bardzo niskie zużycie wszystkich nośników energii - gazu, oleju opałowego, energii elektrycznej, drewna itp.;
• możliwość dogrzewania pomieszczeń poprzez wentylację (słońce pokrywa część potrzeb na ogrzewanie pomieszczeń).;
• szczelność obiektu - dom pasywny musi być szczelny na przenikanie powietrza, aby nie było niekontrolowanego napływu zimnego powietrza z zewnątrz oraz zawilgocenia izolacji. W nieszczelnym obiekcie spada skuteczność odzysku ciepła z wentylacji domów pasywnych.

Jak zbudować dom pasywny?

Trzeba zacząć od dobrej lokalizacji.

• Najlepsza lokalizacja to: niezacieniona działka, zwrócenie budynku do południa
• Osłonięcie od strony północnej naturalnymi wzniesieniami lub drzewami
• Bardzo dobra izolacja ścian - np. powyżej 30 cm styropianu lub wełny mineralnej
• Elementy domu o wysokiej akumulacji ciepła, dzięki temu chwilowy brak słońca (zachmurzenie lub noc) jest nieodczuwalny
• Bardzo dobre i szczelne okna - szyba potrójna, specjalna rama, szczelnie zamontowana w murze, specjalny montaż okien w warstwie izolacji cieplnej w celu minimalizacji mostków termicznych
• Brak mostków termicznych - specjalne rozwiązania dla balkonów, ścian piwnicznych - tzw. "odcinanie" murów od fundamentów
• Nieodzowna wentylacja mechaniczna zapewniająca odzysk ciepła
• Kolektory słoneczne użyte np. do wstępnego podgrzania ciepłej wody użytkowej
• Zastosowania dodatkowego źródła ciepła - w celu dogrzewanie do odpowiedniej temperatury (np. kocioł niskiej mocy na gaz lub olej opałowy, pompa ciepła)

Musimy jednak zdawać sobie sprawę, że osiągnięcie niemieckiego standardu w Polsce jest dużo trudniejsze. Polska ma surowszy klimat niż nasi zachodni sąsiedzi, szczególnie Ci z południa i zachodu Niemiec. Zatem dom pasywny w Niemczech, do ogrzania którego tam wystarczy tylko 15 kWh/2 rok, w Polsce będzie energii zużywał więcej.

Dodatkowo do obliczeń za naszą zachodnia granicą jako temp. obliczeniową wewnętrzną przyjmuje się 19o C i przyjmuję się obniżenie ogrzewania nocą . U nas temp. obliczeniowa wewnątrz pomieszczeń wynosi 20o C i nie jest obligatoryjne stosowanie zmniejszenia ogrzewania w nocy.

Koszty budowy domu pasywnego

Generalnie dom pasywny to dom do budowy którego zużyjemy dużo więcej termoizolacji niż do domu energooszczędnego, wydamy sporo pieniędzy na drogie okna i drzwi o współczynniku przenikania ciepła U<=0,8 W/(2K), na kosztowną instalację wentylacyjną, kolektory słoneczne i zapłacimy za to nie tylko pieniędzmi, ale także brakiem kominka, ścianami, które są prawie samą izolacją i nie akumulują chłodu ani ciepła, skromną bryłą budynku . Zaoszczędzimy za to w przyszłości na wydatkach na ogrzewanie, ale koszty budowy domu pasywnego w porównaniu z energooszczędnym zwracają się dopiero po kilkudziesięciu latach.

Dom pasywny jest tańszy w eksploatacji, ale o parametrach jego mikroklimatu nie decyduje "pasywność" tylko wentylacja, eksploatacja i materiały, z których został zbudowany.

Konstrukcja i materiały

Zgodnie z zaleceniami Instytutu Budownictwa Pasywnego (PHI Darmstadt) ściany budynków pasywnych powinny charakteryzować się dużą bezwładnością cieplną, która pozwala na stabilność temperatury we wnętrzu.

Natomiast, współczynnik przenikania ciepła ścian zewnętrznych nie powinien przekraczać wartości 0,15 W/m2 K, co odpowiada grubości warstwy termoizolacyjnej w granicach 30 cm. Dodatkowo, należy stosować warstwy paroizolacji.

Szczególnie ważne w budynkach pasywnych staja się płaszczyzny i linie osadzenia okien i drzwi balkonowych. Poza prawidłowo wykonana izolacyjnością termiczna ścian, szczególnie ważne w budynkach pasywnych jest wyeliminowanie mostków termicznych. Proces ten należy rozpocząć już na etapie projektowania domów pasywnych.

Domy pasywne są bardzo wrażliwe na przewymiarowanie powierzchni okien południowych. Zbyt duża powierzchnia przeszklenia powoduje, że budynek pasywny wymaga zwiększonego zapotrzebowania na energię ogrzewania w okresie zimowym oraz chłodzenia w okresie letnim. Nie powinny być stosowane bardzo duże powierzchnie okien południowych o dużej izolacyjności termicznej.

Należy zaznaczyć, że urządzenia techniczne w postaci wentylacji mechanicznej zapewniającej odzysk ciepła, pompy ciepła, gruntowych wymienników ciepła, instalacji grzewczej, solarnej, itd. powinny być uwzględniane już w założeniach projektowych, we wstępnej fazie projektowania obiektu.

W budynkach pasywnych wykorzystuje się wymienniki gruntowe do ogrzewania powietrza wentylacyjnego. W tą koncepcję doskonale wpisuje się wymiennik gruntowy zapewniający pozyskanie chłodu latem i odzysk ciepła zimą. Koniecznym uzupełnieniem wymiennika gruntowego jest system wentylacji mechanicznej.

Ważnym czynnikiem w architekturze energooszczędnej jest kolor i faktura. Powierzchnie jasne, gładkie odbijają światło, wolno się nagrzewają i wolno oddają ciepło. Powierzchnie ciemne, chropowate pochłaniają światło i ciepło, szybko się nagrzewają, ale i szybko oddają ciepło na zewnątrz.

Fakty te należy wziąć pod uwagę projektując barwy i materiał ścian budynku, podłogi, nawierzchnie tarasów, balkonów, oranżerii.

Wentylacja domu pasywnego

Myśląc o wentylacji mechanicznej ludzie często mają wątpliwości co do konieczności jej stosowania, gdyż uważają że stanowi ona zagrożenie bakteriami, hałasem, a w budynku pasywnym system wentylacji mechanicznej jest niezbędny.

W systemie wentylacji w domu pasywnym, dostarczane jest stale świeże powietrze. Problem z bakteriami pojawia się tylko tam, gdzie stosowane jest tylko powietrze w recyklingu - tak jak w klimatyzacji.

Natomiast hałas z wentylacji jest niemal w całości wyeliminowany przez dobrą izolację akustyczną kanałów, wysokiej klasy wentylatory, i małą prędkość przepływu powietrza w kanałach.

W ten sposób budynek pasywny jest cichy. Dom pasywny jest budynkiem przyjaznym dla człowieka i środowiska, w polskich warunkach niestety droższym w budowie.